De pioniers van PW

Het is vanuit Twents historisch perspectief een mooi voetbaljaar dat voor ons ligt. Sportclub Enschede bestaat honderd jaar evenals Rigtersbleek en Quick’20 viert het negentigjarig jubileum. 2010 is echter ook het jaar dat het voetbal in Twente zijn 125e verjaardag viert. In het voorjaar van 1885 is er voor het eerst een Enschedese jongeman die met een rond leren voorwerp onder zijn arm zijn vriendengroep verzamelt om een spelletje voetbal te spelen bij Hotel Amelink.

Een historische gebeurtenis. Die jongeman luistert naar de naam Jan Bernard van Heek en zoals zijn naam al doet vermoeden is hij het rijkeluiszoontje van een textielgigant. Hij zit op een dure kostschool in Engeland en daar komt hij uiteraard al snel in aanraking met de sport. Zijn vrienden zijn ook rijkeluiszoontjes, want voetbal is in die tijd niet voor het plebs. Volgens de overlevering wint het team van Van Heek het eerste partijtje in het prille voorjaar van 1885 met 15-0 en scoort hij bovendien alle doelpunten. Van Heek heeft op zijn kostschool op Albion al een duidelijke voorsprong genomen op de anderen, die vooral als een kip zonder kop  heen en weer rennen. Het spel vindt een vruchtbare bodem aan de Oldenzaalsche Straatweg en daardoor ziet op 30 juni 1885 de Enschedese Football Club (EFC) officieel het levenslicht. EFC is daarmee één van de kraamkamers van het vaderlandse voetbal, van waaruit de sport zich verder over het land verspreidt.

En dan allereerst over Enschede, want al vlot is er een ander vriendengroepje dat het ook wel wat lijkt, een voetbalclub. Zij richten daarom op 31 augustus van hetzelfde jaar ook een vereniging op. Het is die dag de vijfde verjaardag van een jong prinsesje en daarom noemen zij hun club naar haar: Prinses Wilhelmina. Een paar jaar later blijkt twee clubs toch iets teveel van het goede en daarom gaan ze samen verder onder de naam EFC PW, in de volksmond PW.

Om tegenstanders te treffen moet PW wel wat moeite doen. Pas in 1897 ontstaat er met De Tubanters een tweede club in Enschede en dat is bovendien ook nog eens een afsplitsing van ontevreden PW’ers. In het westen van het land is door het pionierswerk van Pim Mulier van HFC al wel een aardige voetbalbeweging ontstaan, maar een reis naar het verre, verre Twente zien de clubs niet zo zitten. Omdat de berg niet Mohammed komt, trekt PW zelf maar regelmatig naar Holland. Het allereerste voetbalverslag dat ooit in Nederland wordt geschreven dateert van 18 maart 1888 en beschrijft de wedstrijd VVA uit Amsterdam en PW, gespeeld op het terrein achter het Rijksmuseum. Het is ijzig koud die dag, maar de PW’ers tonen hun hardheid door in flinterdunne en kortgemouwde shirts te spelen. Ondanks de koene tegenstand wordt er trouwens niet gewonnen, de thuisclub is met 4-0 te sterk.

De eerste jaren zijn de hoogtijdagen van PW. In 1899 wordt PW voor het eerst kampioen van de oostelijke eerste klasse en speelt het tegen het Amsterdamse RAP om de landstitel (het zuiden en noorden telt nog niet mee in die jaren). Na twee spannende wedstrijden blijken de hoofdstedelingen toch twee keer te sterk en dus wordt PW geen landskampioen. Hetzelfde lot is de club uit het Volkspark beschoren in de jaren 1904 tot en met 1907 als PW als oostelijk kampioen vier keer op rij knarsentandend ervaren dat de kampioen van het westen beter is.

In 1907 levert PW voor het eerst – en ook meteen voor het laatst – een international. Niet in het minst tot zijn eigen verbazing wordt Willem Janssen opgeroepen en nog wel voor een duel tegen het grote Engeland. Hoewel het de amateurversie betreft van de Engelsen, zijn die nog altijd veel te sterk voor Oranje. Janssen debuteert in Den Haag met een 8-1 nederlaag. Toch mag hij daarna nog twee keer opdraven, maar dan zit zijn interlandcarrière er op. De 12-2 vernedering tegen Engeland in Darlington hoeft hij gelukkig niet meer mee te maken. Janssen kijkt met weinig plezier terug op zijn interlands, want onbedoeld wordt hij onderwerp van een heftige polemiek. Janssen speelt in het Nederlands elftal namelijk op de positie van Spartaan Bok de Korver, de eerste vedette van het Nederlands voetbal. De Hugo Borst van die tijd is Doe Hans, invloedrijk journalist, maar bovenal Sparta-supporter. Hij ziet geen enkele reden die twee zaken van elkaar te scheiden en in niet mis te verstane bewoordingen hekelt hij de keuzecommissie die het in het hoofd heeft gehaald de volslagen onbekende Tukker Janssen te verkiezen boven de almachtige Bok de Korver. (Op de PW-site overigens abusievelijk Bob Korver genoemd, foei jongens.)

Na de jaren tien is het gebeurd met de toonaangevende positie van PW. De arbeidersclubs worden steeds groter en verdringen de oude eliteverenigingen. Ook PW duikt daarna al snel onder in de anonimiteit van de lagere amateurklassen. Daar bevindt de club zich als zaterdagvierdeklasser nog altijd.

Toch hoop ik dat PW, ondanks deze marginale positie in het voetballandschap, het nog eens minimaal 125 jaar volhoudt. Al was het alleen maar om de prachtige historie en het belang van de club voor de ontwikkeling van het voetbal in Oost Nederland levend te houden. In ieder geval wens ik de club die tegenwoordig huist op het Diekman - ook al historische voetbalgrond - alvast een mooi jubileumjaar toe.